Το Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας (IAMY) ιδρύθηκε το 1918. Το κτίριο που στεγάστηκε δωρίθηκε στο κράτος από το Γκίκα Ν. Κουλούρα.Ο τότε δήμαρχος του νησιού, Αντώνης Λιγνός, ανακάλυψε στη μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου υλικό του αρχείου, το οποίο στη συνέχεια ταξινόμησε.
Το 1972 το κτίριο κατεδαφίστηκε και χτίστηκε το σημερινό επιβλητικό κτίσμα. Το 1996 έγιναν τα εγκαίνια και από τότε λειτουργεί καθημερινά. Είναι ένας πραγματικός θησαυρός για την ιστορία του νησιού.
Αποτελείται από τα ακόλουθα τμήματα:
Α) Αρχειακό τμήμα
Συγκεντρώνει πληροφορίες σχετικές με την παράδοση, τον πολιτισμό και την ιστορία του νησιού. Οι πηγές αντλήθηκαν κατόπιν επιλογής, από αρχεία των δημόσιων υπηρεσιών και ιδιωτικών εγγράφων, τα περισσότερα των οποίων ανήκουν στον 18ο και 19ο αιώνα. Ο αριθμός των πρωτότυπων εγγράφων πλησιάζει τις 18.000 και υπάρχουν 122 κώδικες και κοινοτικά κατάστιχα, στοιχεία που φανερώνουν το ρόλο της Ύδρας εκείνη την περίοδο. Επίσης υπάρχουν εκκλησιαστικά, εκπαιδευτικά και διοικητικά αρχεία καθώς και ατομικοί φάκελοι μεγάλων προσωπικοτήτων όπως του Θ. Κολοκοτρώνη, Ι. Μακρυγιάννη, Ι. Καποδίστρια και Αν. Μιαούλη.
Β) Μουσειακό τμήμα
Εκτίθενται δημιουργήματα από τον 18ο ,19ο και 20ο αιώνα όπως π.χ. σπαθιά, όργανα ναυσιπλοΐας, υδραϊκές φορεσιές, όπλα ναυμάχων και η μεγάλη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου. Επειδή η ζωγραφική έπαιζε σπουδαίο ρόλο στο νησί και λόγω του μεγάλου αριθμού των έργων που υπήρχε, διαμορφώθηκε μια αίθουσα σε Ιστορική Πινακοθήκη. Αυτή αποτελείται από τρείς (3) θεματικές ενότητες:
- πορτρέτα πλοίων,
- συλλογή χαρτών και
- προσωπογραφίες, ελαιογραφίες οι περισσότερες, ιστορικών μορφών όπως του Εμμανουήλ Τομπάζη, του Ανδρέα Μιαούλη και της Ελένης Κριέζη.
Τέλος ένα θαυμάσιο έργο που αξίζει κάποιος να παρατηρήσει είναι η ασημένια λήκυθος με την ταριχευμένη καρδιά του Ανδρέα Μιαούλη.
Γ) Βιβλιοθήκη
Διαθέτει πάνω από 4.000 βιβλία, πολλά από τα οποία χρονολογούνται γύρω στο 19ο αιώνα. Συνεχώς ωστόσο ενισχύεται με λογοτεχνικά βιβλία, εφημερίδες και οτιδήποτε ιστορικού περιεχομένου.
